Zoals in het artikel “Emotie” beschreven ervaren honden verschillende emoties. Het gedrag wat wij aan de “buitenkant” kant zien is een weerspiegeling van wat een hond van “binnenuit” voelt, welke emotie een rol speelt.
Een vergelijking met ons mensen. Als wij blij zijn dan zie je dit aan de buitenkant aan ons gedrag, we zijn vrolijk, lachen en zijn enthousiast. Voelen wij ons boos dan kijken we vaak met een donkere blik, gefronste wenkbrauwen, we gaan mopperen misschien zelfs schreeuwen. Hoe we ons van binnen voelen, zo uiten we ons en dat zie je terug in ons gedrag, de buitenkant.
Voor honden geldt dus eigenlijk precies het zelfde. Wanneer je de lichaamssignalen van een hond goed herkend dat weet je hoe een hond zich voelt.
Honden hebben een heel erg uitgebreid “communicatiesysteem”. Ze kunnen door middel van verandering in lichaamshouding, het afgeven van lichaamssignalen, geur etc. heel goed met elkaar communiceren. Juist omdat dit zo uitgebreid is kan het voor ons mensen behoorlijk lastig zijn om te zien en te volgen, zeker omdat de signalen elkaar heel snel kunnen opvolgen.
Onderstaand leg ik je graag wat meer uit over de basis van de lichaamstaal. Mocht je hierover vragen hebben trek dan gerust aan de bel!
Neutrale houding
Iedere hond heeft een neutrale houding. Dit is de houding die een hond aanneemt die gewoon relaxt is en wanneer hij of zij niet vol in een bepaalde emotie zit. Wat de neutrale houding van jouw hond is hangt helemaal af van het ras of de kruising. Zo draagt een Duitse Herder in een neutrale houding zijn staart ontspannen en afhangend naar beneden. Staan de oortjes recht op en heeft de hond een zachte blik. Maar een Akita bijvoorbeeld draagt in een neutrale houding zijn staart ontspannen in en krul op de rug. Iedere hond heeft dus zijn eigen neutraal houding.
Lage houding
Een lage houding zien we wanneer een hond angstig of onzeker is. Een hond zal zijn staart lager en met meer spanning dragen als de neutraal houding. De mate van angst zie je terug in hoever de staart naar beneden wordt gebracht. Oren richten zich naar achteren. De hele houding van de hond wordt lager, de romp gaat naar beneden, de hond maakt zich letterlijk kleiner.
Hoge houding
Een hoge houding zien we wanneer een hond zelfverzekerd is of wanneer hij bijvoorbeeld boos wordt. Bij een hoge houding maakt een hond zich letterlijk groter, de staart gaat gespannen boven de neutraal houding. Oren worden alert naar voren geplaatst en de hele houding van de hond wordt dus groter, imposanter.
De relaxte hond
Een hond die relaxt en ontspannen is, is een hond die los in zijn lijf is. Er zit letterlijk geen spanning in zijn lijf, een losse staart, oren hangen of staan zonder spanning en de honden hebben een zachte blik. Dit zijn de honden die in alle rust op onderzoek uitgaan, die tijdens de wandelingen heerlijk kunnen staan snuffelen op hun gemakje. Ze hebben zin in een spel met een eigen hondenspeeltje, een andere hond of het baasje. Ze hebben plezier.
Kwispelen
Een veel voorkomend misverstand is dat de kwispelende hond een blije hond is. Wanneer een hond kwispelt is dit een teken van opwinding. De manier waarop een hond kwispelt verteld wel heel veel. De hond die blij is kwispelt heel breed van links naar rechts met een ontspannen (slappe) staart. De hond die de situatie wat spannend vindt kan ook kwispelen, dan zie je een gespannen (stijve) kwispel in een lage staarthouding die heel snel en kort van links naar rechts beweegt. De zelfverzekerde hond die heeft daarentegen de staart gespannen in een hoge houding staan met wederom een snelle en korte kwispel.
Borstelen (haren overeind zetten)
Ook hier ontstaat vaak miscommunicatie over. Het overeind zetten van de haren gebeurd wanneer een hond opwinding/stress ervaart. Wanneer de spanning opbouwt. Heel vaak wordt gedacht dat een hond die de haren rechtop heeft staan (op de aanzet van de rug (rond schouder gebied) en op de lage rug) agressief is. Veel honden die uitvallen hebben inderdaad vaak de haren overeind staan omdat de spanning flink is opgelopen. Maar niet iedere hond die de haren overeind heeft staan valt uit. Het is echter wel een heel belangrijk signaal dat de spanning erg hoog oploopt!
Stress signalen
Naast het groter of kleiner maken beschikt een hond nog over een groot arsenaal aan signalen die hij af kan geven wanneer een situatie onprettig wordt voor hem of haar. Het ontstaat wanneer een hond zich niet meer op zijn gemak voelt en daardoor stress ervaart. De meeste van deze signalen staan nog onderaan de ladder van de agressie. Desondanks zijn het wel de eerste tekenen dat een hond zich niet prettig voelt en moeten dus wel gezien worden. Wanneer deze signalen niet herkend worden en de hond in de situatie blijft waarin hij zich onprettig voelt kan het escaleren. Een aantal voorbeelden van dergelijke signalen zijn o.a. plotseling hijgen zonder dat er inspanning of een warme temperatuur aan vooraf gaat (tong blijft in de bek), geeuwen, tongelen (herhalend snel de neus aflikken), wegkijken, pootje op tillen, kop wegdraaien, lijf wegdraaien.
Een goed voorbeeld is de hond die plotseling wordt omhelsd. Veel honden vinden dit absoluut niet prettig, ze draaien vaak de kop weg, oogwit komt te voorschijn, gaan hijgen of geeuwen. Wanneer de hond in deze voor hem vervelende positie blijft zal de stress en ongemak oplopen en zullen andere signalen erbij komen zoals het aannemen van een lage lichaamshouding, staart strak aangespannen onder de buik dragen, op de rug gaan liggen en verstijven wat uiteindelijk kan uitmonden in grommen, een snauw geven met als als laatste bijten.
Agressie
Het inzetten van agressie is voor een hond zijn manier om zichzelf te verdedigen. Hoe hoger op de ladder van agressie hoe serieuzer de kans op daadwerkelijk een bijtincident. Grommen bijvoorbeeld staat heel hoog op de lijst van agressie. Het is een van de laatste signalen die een hond afgeeft voordat er daadwerkelijk gebeten wordt. Wanneer een hond gromt is het dus belangrijk om te kijken waarom hij dat doet en te zorgen dat de hond uit de situatie wordt gehaald. De innige onverwachte omhelzing van de hond zoals eerder omschreven is een mooi voorbeeld. Wanneer alle signalen de revue passeren maar er niets aangedaan wordt dan komt een hond in de positie dat hij zich in die mate onprettig en zelfs bedreigd voelt dat hij verdere stappen moet ondernemen. Vaak komt er dan een grom. Een hond die is uitgevallen is niet per definitie een agressieve hond, hij heeft op een bepaald moment het nodig gevonden om agressie in te zetten. We weten dat wederom veruit de meeste oorzaken van het inzetten van agressie angst gerelateerd is. Dit betekend natuurlijk niet dat je er niets mee hoeft te doen, zeker wel, want ook van uit angst kan een uitval flink mis gaan. Je zult dus altijd hulp moeten inschakelen wanneer een hond serieuze tekenen van agressie laat zien zoals, grommen, een snauw geven of bijten. Wacht hier dan ook zeker niet te lang mee om verdere escalatie te voorkomen en te zorgen dat de omgeving voor iedereen veilig blijft.
Herkennen
Het is dus heel belangrijk om de lichaamstaal van jouw hond en de signalen te herkennen. Een hond is van nature redelijk conflict vermijdend. En dat is logisch. Als je vanuit het dierlijk instinct uitgaat kan een serieuze vechtpartij uitmonden in een gevecht tussen leven en dood. Dit ga je als hond natuurlijk alleen maar aan als het echt niet anders kan. Maar niet alles is zwart-wit, zo kunnen leerprocessen een rol spelen en een vertekend beeld geven van dat wat de hond uitstraalt. De uitvallende hond is hier weer een mooi voorbeeld van. Veruit de meest honden die uitvallen naar andere honden zijn daarmee begonnen vanuit angst. Door het boeken van succes, uitvallen en de andere hond op afstand houden, hebben zij ervaren dat het inzetten van een uitval werkt. Dit geeft vertrouwen en dat zie je vaak terug in een hogere houding. Echter is de oorzaak van het probleem in de meeste gevallen nog steeds angst en dat zal ook het aandachtspunt moeten zijn bij de training.
Door te kijken naar jouw hond, je te verdiepen in zijn of haar manier van communiceren, het herkennen van gedrag en daar de emotie van herleiden, te begrijpen wat het wezen hond is en welke behoefte hij of zij heeft en daarin tegemoet komen dan kun je een heel fijn maatje hebben waarmee je de hele wereld aankunt!